Ταφικά μνημεία της 2ης χιλιετίας π.Χ., οι θολωτοί τάφοι, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, πρωτοεμφανίστηκαν στη Μεσσηνία, πριν εξαπλωθούν στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο. Οι τάφοι αυτού του είδους διαμορφώνονταν έτσι ώστε να θυμίζουν οικίες, με έναν μακρύ διάδρομο που οδηγούσε στην κεντρική αίθουσα, που ήταν και η «τελευταία κατοικία» του νεκρού... Τέτοιοι θολωτοί τάφοι υπάρχουν σε κάθε άκρη της Μεσσηνίας, από τον Κάμπο Αβίας έως το Καπλάνι του Ακριτοχωρίου, από το Άνω Ψάρι έως το Χαρακοπιό, από τη Μάλθη μέχρι τη Βοϊδοκοιλιά και την Άνθεια.
Σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της Μεσσηνίας, όπου ανακαλύφθηκαν σπουδαίοι θολωτοί τάφοι, είναι ο λόφος της Περιστεριάς, κοντά στο χωριό Μύρο, δίπλα στην Κυπαρισσία: οι αρχαιολόγοι τον αποκαλούν «Μυκήνες της δυτικής Πελοποννήσου», καθώς ο πλούτος των ευρημάτων και το μέγεθος των κτισμάτων παραπέμπουν στα μεγαλόπρεπα αρχιτεκτονικά μνημεία του μυκηναϊκού πολιτισμού. Στην Περιστεριά φαίνεται ότι ήκμασε σημαντικός οικισμός στα τέλη της Υστεροελλαδικής περιόδου, ενώ ίχνη κατοίκησης ανακαλύφθηκαν και στους παρακείμενους λόφους του Καραγένη και του Κοκοράκου, όπως φαίνεται από την ίδια περίοδο.
Τα ευρήματα και τα κτίσματα της Περιστεριάς ανάγονται στη 2η χιλιετία π.Χ., ενώ έχουν έρθει στο φως κάποια από ακόμη παλαιότερους χρόνους. Μέχρι σήμερα, τα κυριότερα ευρήματα είναι τέσσερις θολωτοί τάφοι –ο μεγαλύτερος εκ των οποίων είναι μάλιστα ο μεγαλύτερος της Μεσσηνίας, αλλά και ολόκληρης της δυτικής Πελοποννήσου–, τμήμα ανακτόρου και πολλά σπίτια. Οι τάφοι της Περιστεριάς έκρυβαν στο εσωτερικό τους πολλά αντικείμενα, όπως κοσμήματα, είδη καθημερινής χρήσης κ.ά., τα οποία σήμερα φυλάσσονται και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας.

Σε απόσταση 30 χλμ. από την Καλαμάτα, στο χωριό που ονομάζεται σήμερα Μαυρομάτι, στους δυτικούς πρόποδες του όρους Ιθώμη, βρίσκεται η Αρχαία Μεσσήνη, μία από τις σημαντικότερες μεγαλουπόλεις της Ελλάδας στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια και πρωτεύουσα της ελεύθερης αρχαίας Μεσσηνίας, επί επτά ολόκληρους αιώνες. Η Αρχαία Μεσσήνη ιδρύθηκε το 369 π.Χ. από το Θηβαίο στρατηγό Επαμεινώνδα, αφότου κατατρόπωσε τους Σπαρτιάτες στη μάχη των Λεύκτρων και απελευθέρωσε τους Μεσσήνιους από το σπαρτιατικό ζυγό. Έκτοτε αποτέλεσε μία λαμπρή και ακμάζουσα πόλη, για πολλούς αιώνες, μέχρι το 395 μ.Χ., που δέχτηκε σφοδρή επιδρομή από τους Γότθους, οπότε και άρχισε σταδιακά να παρακμάζει.
Υπάρχει μία ενδιαφέρουσα ιστορία που σχετίζεται με την ίδρυση της πόλης: Λέγεται ότι για τον καθορισμό της θέσης της επιστρατεύτηκαν μάντεις και ιερείς, για να βρουν το πιο ευνοϊκό σημείο. Τελικά επιλέχτηκε η θέση στην οποία ανακαλύφθηκε με θαυματουργό τρόπο η διαθήκη του Μεσσήνιου ήρωα Αριστομένη. Η νέα πόλη εποικίστηκε από Μεσσήνιους μετανάστες σε διάφορα μέρη του τότε γνωστού κόσμου, οι οποίοι κλήθηκαν πίσω στην πατρίδα τους γι' αυτό το σκοπό. Το όνομα «Μεσσήνη» επιλέχθηκε προς τιμήν της ομώνυμης μυθικής βασίλισσας της περιοχής, η οποία σταδιακά θεοποιήθηκε.
Πολλές από τις παραπάνω πληροφορίες μάς τις διασώζει ο Παυσανίας, που επισκέφτηκε την Αρχαία Μεσσήνη μεταξύ 155 και 160 μ.Χ., την οποία και περιέγραψε με λεπτομέρεια. Πολύτιμες οι περιγραφές του περιηγητή, ιδίως για πτυχές της πόλης και για τη λειτουργία οικοδομημάτων που δεν θα είχαμε άλλον τρόπο να γνωρίζουμε. Η εξαιρετικά διατηρημένη πόλη, βέβαια, είναι ένα θέαμα που πρέπει οπωσδήποτε να βιώσει κανείς ιδίοις όμμασι. Πρόκειται για έναν σπάνιο αρχαιολογικό χώρο, όπου ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται στη θέα των ναών, των σπιτιών, των τειχών και των δημοσίων κτιρίων, που σώζονται σε τόσο μεγάλο ύψος και καλή κατάσταση, ενώ ταυτόχρονα αισθάνεται απέραντη συγκίνηση σε ένα περιβάλλον όπου έχει αποτυπωθεί βήμα βήμα η ιστορία της περιοχής μέσα στο χρόνο.
Η πόλη περιβαλλόταν από λίθινο τείχος 9,5 χιλιομέτρων, περίπου, που χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ., μεγάλο μέρος του οποίου στέκει μέχρι σήμερα. Υπήρχαν δύο πύλες, η Αρκαδική, που διατηρείται ακόμη, και η Λακωνική, η οποία καταστράφηκε σε νεότερους χρόνους. Η Αρκαδική Πύλη είναι ένα εντυπωσιακό δημιούργημα, που επί αιώνες αποτέλεσε σήμα-κατατεθέν της πόλης, με τους περισσότερους περιηγητές που πέρασαν από εδώ να την έχουν απεικονίσει στα σκίτσα τους.
Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, δημόσια κτίρια, την Αγορά, το Ναό της Αρτέμιδος Φωσφόρου ή Ορθίας, το ιερό του Διός Σωτήρος, ιερό της Δήμητρας και των Διόσκουρων, το Στάδιο, το Εκκλησιαστήριο, το Ηρώο, το Γυμνάσιο, το Θέατρο, την Κρήνη Αρσινόη ‒μία ιδιαίτερα εντυπωσιακή κατασκευή‒, καθώς επίσης και κατοικίες. Μερικά επίσης σημαντικά οικοδομήματα είναι το Συνέδριο, αίθουσα όπου συνεδρίαζαν οι αντιπρόσωποι της Μεσσήνης, το κεραμουργείο, ο Ναός της Αρτέμιδος Λιμνάτιδος και της Αρτέμιδος Λαφρίας Ορθίας, καθώς και το επιβλητικό οικοδομικό συγκρότημα του Ασκληπιείου.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο πλησίον του αρχαιολογικού χώρου στεγάζεται μέρος των ευρημάτων της Αρχαίας Μεσσήνης, που ξεπερνούν τις 10.000. Μεταξύ άλλων, εκτίθεται το μαρμάρινο άγαλμα του Ερμή της Μεσσήνης, ρωμαϊκό μαρμάρινο αντίγραφο του Δορυφόρου, ενός από τα διασημότερα αγάλματα του 5ου αιώνα π.Χ., αγάλματα που κοσμούσαν το Ασκληπιείο, το λίθινο Εκαταίο με απεικονίσεις της Αρτέμιδος, κ.ά.

Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Μεσσήνης
Αρχαία Μεσσήνη 24002
Τηλ.: 27240 51201 (τηλέφωνο Αρχαιολογικού Μουσείου)
Φαξ: 27240 51218
Email: [email protected]

Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Μεσσήνης
Αρχαία Μεσσήνη 24002
Τηλ.: 27240 51201
Φαξ: 27240 51218
Email: [email protected]

Σε απόσταση 48 χλμ. βόρεια της Κυπαρισσίας, στην περιοχή Βάσσες, χαμένος στο άγριο τοπίο, προβάλλει ο «δεύτερος Παρθενώνας», ένας από τους πιο σημαντικούς και καλοδιατηρημένους ναούς της αρχαιότητας. Ο επιβλητικός αυτός ναός αφιερώθηκε από τους κατοίκους της περιοχής στον Απόλλωνα, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης που τους απάλλαξε από την επιδημία πανώλης κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου: το λέει μάλιστα και η ίδια η προσωνυμία, «επικούριος», που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει αρωγός, βοηθός.
Ο ναός, έργο του Ικτίνου, του αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, υπολογίζεται ότι πήρε τη μορφή που έχει σήμερα περί τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., ενώ, σύμφωνα με τα πολυάριθμα ευρήματα, είχε και προγενέστερες δομικές φάσεις. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι τον 7ο αιώνα υπήρχε εκεί ναός αφιερωμένος στον Απόλλωνα Βασσίτη. Ο ναός που αντικρίζουμε σήμερα εντυπωσιάζει με το κάλλος του. Αναφέρεται μάλιστα με μεγάλο θαυμασμό και από τον Παυσανία, ο οποίος τον επισκέφτηκε στη διάρκεια των περιηγήσεών του. Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, στο οποίο συνδυάζονται αρμονικά όλοι οι ρυθμοί (ιωνικός, δωρικός, κορινθιακός). Χτίστηκε με ντόπιο ασβεστόλιθο και χωρίζεται σε πρόναο και σηκό με έξι κίονες στην πρόσοψη και δεκαπέντε στις μακρές πλευρές. Μέσα στο σηκό ήταν στημένο το άγαλμα του Απόλλωνα, το οποίο ήταν χάλκινο και μεγάλων διαστάσεων. Ο γλυπτός διάκοσμος του ναού ήταν έργο του Αλκαμένη, ενός από τους πιο φημισμένους γλύπτες της εποχής, ο οποίος φιλοτέχνησε τη ζωφόρο του ναού, που εκτίθεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Δέκα από τις είκοσι τρεις ανάγλυφες πλάκες της ζωφόρου έχουν θέμα την Κενταυρομαχία, δώδεκα την Αμαζονομαχία και μία εικονίζει τον Απόλλωνα και την Άρτεμη σε άρμα. Ο ναός ήταν το πρώτο μνημείο της κλασικής αρχαιότητας που καταγράφηκε, το 1986, στον Παγκόσμιο Κατάλογο Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Ανδρίτσαινα 27061
Τηλ.: 26260 22275, 23406
Φαξ: 26260 23406

Το Ταίναρο για τους αρχαίους Έλληνες ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τον Κάτω Κόσμο: Εκεί όπου τελειώνει η χερσόνησος της Μάνης, αλλά και η ηπειρωτική Ευρώπη, θεωρούσαν ότι βρισκόταν το πέρασμα προς τον Άδη. Αρκετές μυθικές καταβάσεις ηρώων στον Άδη σχετίζονται με το πέρασμα αυτό, όπως για παράδειγμα του Ηρακλή, του Ορφέα, του Θησέα και του Πείριθου. Δεν ήταν τυχαίο που στην περιοχή λειτούργησε νεκρομαντείο, χώρος δηλαδή όπου οι ζωντανοί μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους νεκρούς.

Ανατολικά του ακρωτηρίου του Ταινάρου υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Ταινάριο Ποσειδώνα, όπως μαρτυρούν τα 70 περίπου αγαλματίδια που βρέθηκαν στην περιοχή, τα οποία απεικονίζουν τους ταύρους και τα άλογα του θεού. Σήμερα εδώ βρίσκεται το εκκλησάκι των Αγίων Ασωμάτων, χτισμένο με τα δομικά υλικά του αρχαίου ναού. Λίγο πιο κάτω συναντά κανείς τα απομεινάρια μικρής σπηλιάς, της οποίας η οροφή έχει πλέον καταρρεύσει. Σύμφωνα με αρκετούς ερευνητές, ίσως αυτός να ήταν ο χώρος του νεκρομαντείου. Άλλοι, πάλι, το τοποθετούν σε ένα θαλάσσιο σπήλαιο στο δυτικότερο άκρο της χερσονήσου του Ταινάρου, το οποίο έχουν μάλιστα ονομάσει «σπήλαιο του Άδη»: πρόκειται για επιβλητικό χώρο, με εντυπωσιακούς σχηματισμούς, που θα μπορούσε κάλλιστα να λειτουργούσε κάποτε ως ψυχοπομπείο.

Στην περιοχή βρίσκει κανείς διάσπαρτες αρχαιότητες, όπως για παράδειγμα τα ίχνη ρωμαϊκού οικισμού και ένα ψηφιδωτό του 1ου αιώνα μ.Χ., αλλά και αξιοθέατα από τη νεότερη εποχή, όπως το φάρο του Ακροταίναρου, δημιούργημα του 1822.